Bozkırın efendisi Hasan Dağı ve Anadolu kültürü adına bir güzel haber: Pek çok kişinin adını bile duymadığı,binlerce yıldır sönmüş volkanın koynunda saklanan Mokiss antik kenti Kapadokya bölgesinin belki de en az bilinen ve neredeyse el değmemiş yerlerinden biri

Aksaray'ın gölgesinde serinlediği, tüm heybetiyle yükselen Hasan Dağı'dır. İşte bu görkemli dağın kuzey yamaçlarında, şehir merkezine 30 kilometre uzaklıktaki Helvadere beldesinin 200 metre kadar üzerinde sıra dışı arkeolojik kalıntılar bulunur. 1500 metre rakımdaki bu korunaklı vadide bazalt taş bloklarıyla inşa edilmiş konutlar, kesme taştan anıtsal mezarlar, kiliseler ve sarnıçlar coğrafyaya dağılır.

Yerel bellekte Viranşehir, yani "yıkık harap şehir" adıyla yer etmiştir, ama Kapadokya'nın günümüze kadar en iyi korunmuş ve en büyük Doğu Roma kentidir burası aslında Viranşehir kalıntıları 19'uncu yüzyılda batılı seyyahların anılar ve 20'inci yüzyıl başlarında bilim adamlarının araştırmalarıyla tanınmaya başlar. Başlanğıçta bu yerleşimin Nora ya da Neroassos adıyla bilinen Helenistik dönem kalesi olduğu düşünülür. Nora adı halen Viranşejir harabeleriyle bağdaştırılsa da aksi yöndeki bilimsel veriler nedeniyle bu şüpheli saptamam bilim dünyasında genel kabul görmez.

YAPI LİSTESİ Yerel taşlarla kabaca inşa edilmiş düz damlı/kube-tenoz örtülü yaklaşık 1000 konut. Roma dönemine ait antik mezarlığın parçası olan 50'den fazla anıtsal pagan mezarı Kuzeybatı tepede askeri yapılar içeren, surlarla çevrili akropolis. Merkezde iki büyük, iki küçük kilise ve psikoposluk konutu denilebilecek bir dizi binadan oluşan harap haldeki dini kompleks Batı yamaçlarda yerel ağızda Kemerli Kilise, Kara Kilise denilen, görece iyi korunmuş iki büyük kilise. Yerleşimin hemen her yerine yayılan 25'ten fazla irili ufaklı kilise. Kent Hasan Dağı'nın yan kraterlerinden birinin erozyanla dolmasıyla oluşan, 1000 metre uzunluğunda 200 metre genişliğinde bir vadide yer alıyor.

Doğal tahribata ve insan eliyle verilen zararlara rağmen Hasan Dağı inatla ve umutla, ama biraz da küskünce binlerce yıllık kadim geçişe sahip bu müthiş kenti bağrında sakladı. Bu coğrafya ve kültür mirasına müjdeyi bu yaz Kültür ve Turizm Bakanlığı verdi. Viranşehir Mokinos (Nora) arkeolojik kazısının 2021'de başlatılması planlanıyor. Görünen o ki, Mokisos'un talihi dönüyor. Kaynak: Atlas